Stara żydowska szkoła w centrum Białegostoku. Zabytkowy budynek z początków XX wieku zachował się do dziś

Ceglany Białystok wielu kultur w XIX wieku

W XIX wieku Białystok, wraz z rozwojem przemysłu włókienniczego, zaczął się błyskawicznie rozbudowywać. W mieście dominowała architektura ceglana, która pochłaniała miliony cegieł, produkowanych w miejskich cegielniach.

"To wówczas białostoccy murarze zasłynęli plastyczną fantazją, układając na elewacjach kamienic geometryczne wzory z żółtej i czerwonej cegły. Ten sposób układania zwany jest białostocką szkołą muratorską" - możemy przeczytać opisie miejskiego Szlaku Esperanto i wielu kultur.

Żydowska Szkoła Religijna "Talmud Tora" oraz Zasadnicza Szkoła Zawodową im. Marii Grzegorzewskiej w Białymstoku powstały w 1906 r. Obie placówki stanowiły jednorodny stylistycznie zespół i wpisywały się w charakter ówczesnego miasta.

Ceglany budynek z początków XX wieku stoi pusty w centrum Białegostoku. Kiedyś była to żydowska szkoła

Po 1911 r. szkołę "Talmud Tora" przeniesiono na ulicę Piękną, a w budynku zaczęła funkcjonować żydowska szkoła powszechna "Tarbut". Następnie w okresie międzywojennym była tam Żydowska Szkoła Rzemieślnicza, która do wojny kilkukrotnie zmieniała swój charakter i nazwę.

Po II wojnie światowej w ceglanym budynku przez kilkadziesiąt lat organizowano państwowe szkolnictwo. Mieścił się tam Państwowe Liceum Budowlane, Państwowe Liceum Drogowe, Technikum Budowlano-Drogowe czy Zespół Szkół Geodezyjno-Drogowych. Z kolei sąsiednie budynki zostały zniszczone podczas wojny. Co prawda odbudowane, straciły już jednak swój charakter i finezyjne ceglane wykończenie.

W 1979 r. przeprowadzono kapitalny remont budynku przy ul. Lipowej, wzniesiono także parterową przybudówkę. Wymienione zostały m.in. drewniane stropy i posadzki, przebito również nowe otwory okienne i drzwiowe. Natomiast już w XXI wieku pomalowano pomieszczenia i wymieniono część okien.

Stara żydowska szkoła w centrum Białegostoku. Co dalej z budynkiem z początków XX wieku?

W latach 80-tych XX wieku obiekt przejął Zespół Szkół nr 16 w Białymstoku, w sąsiednim budynku przez lata mieścił się także Instytut Fizyki Uniwersytetu w Białymstoku.

Cały obiekt przy ul. Lipowej 41d wpisany jest do rejestru zabytków. Kilka lat temu utworzono tam także dojazdową ulicę Szymborską. Był własnością miasta. Magistrat, pomimo sprzeciwów, sprzedał go jednak w ramach przetargu firmie Lukanowa Construction w październiku 2023 r. (10,5 mln zł). Na razie nie wiadomo co będzie mieścić się w zabytkowym budynku. Wiadomo jedynie, że nabywca musi wyremontować obiekt do końca 2028 r., z zachowaniem planów zagospodarowania przestrzennego miasta.