Spis treści
Najstarszy meczet w Polsce znajduje się w podlaskiej wsi
Zasadne może być pytanie, skąd na Podlasiu tak wiekowy meczet? Z jednej strony, nie jest on jedyny, a uwagę warto zwrócić w kierunku wielokulturowości regionu. Odpowiedzi należy szukać jednak w historii. Wieś Kryszyniany w XVII wieku została nadana Tatarom przez króla Jana III Sobieskiego. Tatarzy otrzymali ziemie w okolicach Krynek i Sokółki po tym, jak wzięli udział w wojnie z Turkami po stronie Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
Społeczność tatarska po osiedleniu się zbudowała tam meczet. Pierwsze wzmianki o muzułmańskiej świątyni, zależnie od źródeł, pochodzą z początków XVIII wieku lub z końca stulecia. Dokładna data nie jest jednak znana.
W 1846 roku obiekt przeszedł gruntowny remont. Świadczy o tym wmurowana w fundament tablica. Liczne remonty prowadzone od połowy XIX wieku nie zmieniły pierwotnej bryły meczetu i materiału, z którego został wzniesiony. Jedynie podczas II wojny światowej Niemcy umieścili tam szpital i zrabowali jednocześnie niezwykle cenne wyposażenie świątyni.
Perła drewnianej architektury Podlasia
Meczet w Kruszynianach to unikalny w skali kraju przykład islamskiego, drewnianego budownictwa sakralnego. Swoim kształtem nawiązuje do okolicznych drewnianych kościołów z dwiema wieżami. Zbudowany jest na planie prostokąta o konstrukcji zrębowej. Świątynia zarówno z zewnątrz, jak i wewnątrz pokryta jest drewnianą boazerią. Na zewnętrznej fasadzie ma ona zielony kolor, który jest kolorem islamu.
Dwie drewniane wieże zdobią budowlę od strony północnej. Z kolei na kalenicy dachu stoi trzecia, nieco mniejsza, wieżyczka bez okien. Blaszane dachy wszystkich wież mają kształt hełmów i są zwieńczone półksiężycem na szczycie. Dach głównej części budynku pokryty jest natomiast gontem.
Wnętrze podzielone jest na dwie części, babiniec dla kobiet i salę modlitewną mężczyzn. W jednej ze ścian sali modłów znajduje się mała wnęka, zwana mihrabem. Przechowuje się w niej święte księgi. Wnętrze udekorowane jest dodatkowo dywanami, a ściany muhirami, czyli kaligraficznymi zapisami cytatów z Koranu.
Ten pomnik historii na Podlasiu odwiedził król Wielkiej Brytanii
Świątynia dostępna jest dla zwiedzających. Wśród znanych gości można wymienić np. obecnego króla Wlk. Brytanii Karola III (ówczesnego księcia), który odwiedził meczet w 2010 roku.
Meczet w Kruszynianach wpisany jest na krajową listę zabytków Polski, a od 2012 roku, wraz z meczetem w Bohonikach, uznany jest za pomnik historii. Jest to najwyższa forma ochrony konserwatorskiej. Najstarszy zachowany meczet tatarski w Polsce jest także uznawany za podlaskie dziedzictwo architektury drewnianej.
