Central w Białymstoku stanowi nieodłączny punkt krajobrazu miasta już od blisko 50 lat. Został otwarty w styczniu 1976 roku i był jednym z budowanych w całej Polsce, w tej dekadzie, domów handlowych. Jego budowę rozpoczęto w 1973 roku, a ukończono po trzech latach. Gdy go otwierano, był największym domem handlowym po tej stronie Wisły.
Central w Białymstoku. Wzór architektury PRL-u
Central był projektem Anny Pateckiej. Konstrukcja budynku miała odzwierciedlać najnowsze rozwiązania funkcjonalne i techniczne, stosowane w tego typu obiektach tamtej epoki. Do jego budowy użyto 300-tonowego stalowego szkieletu oraz popularnych wówczas prefabrykatów. Ewenementem była wtedy natomiast pełna klimatyzacja budynku oraz automatyczne sterowanie ogrzewaniem.
Użytkowa powierzchnia obiektu zajęła przestrzeń 7,3 tys. mkw, a na handel przeznaczono 3,5 tys. mkw. Koszt budowy wyniósł około 60 mln zł.
Neon i ażurowa konstrukcja. Central to ikona Białegostoku
Znakiem rozpoznawczym Centralu była od zawsze ażurowa i aluminiowa elewacja, pokryta stalową konstrukcją.
Charakterystycznym i kultowym elementem jest także neon umiejscowiony na górze obiektu. Na początku był to napis "Społem" (projektu Ewy Stankiewicz), później dorzucono do niego jeszcze słynną tęczę (projektu białostockiej malarki Teresy Bejnarowicz-Kowiazo). Neon ten wykonała firma Elektryk. Nadal świetlny element można podziwiać na dachu obiektu. Jest on widoczny zarówno z centrum miasta, jak i z dalszych rejonów.
Polecany artykuł:
Tak wygląda białostocki Central po remoncie
Po kilku dekadach w końcu przyszedł czas na remont popularnego domu handlowego. Pierwszą modernizację przeprowadzono w 2000 roku, a gruntowny remont odbył się w 2005 roku.
Po 20 latach spółka PSS Społem, zarządzająca obiektem, zdecydowała się na kolejne prace. Tym razem dotyczyły części biurowo-administracyjnej, przylegającej do Centralu. Część handlowa budynku, wraz ażurowymi fragmentami elewacji, miała pozostać jednak bez zmian.
Roboty rozpoczęły się kilka miesięcy temu, zimą 2025 roku. Obecnie są na wykończeniu. Budynki zostały rozbudowane i zmodernizowane. Inwestycja skupiła się na dociepleniu bryły i zmianie rozmieszczenia okien oraz drzwi. Po dawnej betonowej elewacji nie ma już śladu. Ustąpiło miejsca nowej. Biało-szary tynk znacznie lepiej łączy się z sąsiednią stalową konstrukcją.
Na terenie przyległym do budynku, od strony ul. Marjańskiego, utworzono także parking. Dawne biura Społem stały się obecnie nową siedzibą główną "ESKULAPU", czyli Lekarskiej Specjalistycznej Spółdzielni Pracy. Firma po latach przeniosła się tam z ul. Nowy Świat.
