Bojary to niesamowita przestrzeń stolicy Podlasia, która swoją tkanką świetnie symbolizuje wielokulturową historię Białegostoku. Od drewnianych chat po ceglane wille, na każdym kroku czuć tu przeszłość.
Przeszłość nadzwyczaj bogatą w legendy i opowieści. Przechodziła tędy granica Wielkiego Księstwa Litewskiego i Koron, ukrywał się tu Józef Piłsudski, dzielnicę zamieszkiwały elity dawnego Białegostoku.
Ale o tym innym razem. Dzisiaj skupimy się na drewnianym dziedzictwie Bojar, które tworzą osobliwą osadę niemalże w centrum miasta.
Historia Bojar. Od XVI-wiecznej wsi po zabytkową dzielnicę Białegostoku
Historia Bojar rozpoczyna się najprawdopodobniej w XVI wieku. Ich nazwa wywodzi się od bojarów, czyli ludności stanowiącej stan pośredni między szlachtą a włościanami. Wieś powoli była wchłaniana przez miasto. Włączono ją do niego za czasów rozbudowy Branickiego. Dawniej jej serce biło przy dzisiejszych ulicach Sienkiewicza i Ogrodowej. Tam jednak za rządów pruskich doszło do gruntownej przebudowy, a główny organ Bojar przeniesiono na ulice Starobojarską czy Koszykową.
To w XX wieku Bojarami zaczęto nazywać właśnie także część działek wyprzedawanych tam przez zamożną rodzinę Kitszelów. Dzisiaj jest to najlepiej zachowany dawny obszar osiedla, nazywany sercem Bojar. Z kolei w okresie międzywojennym Bojary stały się dzielnicą "inteligencką". Zamieszkiwali je urzędnicy, ale i nauczyciele czy artyści. Zabytkowa tkanka zabudowy w dużej mierze przetrwała II wojnę światową. Wtedy na stracenie przyszła jednak komuna. Ta nie zamierzała oszczędzić Bojar. Zabudowa dzielnicy przez dziesięciolecia nie wzbudzała respektu pośród konserwatorów, architektów i władz miejskich. Sporą część osiedla wymiotły nowoczesne osiedla mieszkaniowe, stawiane tam od lat 70-tych ubiegłego wieku w zasadzie do dzisiaj.
Osiedle Bojary. Drewniana wieś w centrum Białegostoku
Najstarsze Bojary dziś już właściwie nie istnieją. Pozostała po nich unikalna siatka dróg i kilka budynków. To co ostało się po dawnym osiedlu, to urokliwa enklawa drewnianych domów z XIX wieku. Wraz z kocimi łbami, tajemniczymi ogrodami i wszechobecną winoroślą porastającą drewniane płoty i zabudowę, tworzą dzisiejsze serce Bojar. Te bije najmocniej m. in. na ulicach Koszykowej czy Wiktorii.
Można magicznie przenieść się tam do częściowo zamieszkanego skansenu. Dodatkowo zlokalizowanego tuż obok ścisłego centrum Białegostoku. Wstępując we wspomniane uliczki ma się wrażenie wkraczania w drewnianą wieś rodem z podlaskich krajobrazów. Nic jednak bardziej mylnego. Domy budowane na Bojarach, poza drewnem i dwuspadowym dachem, nie miały zbyt wiele wspólnego z tradycyjnymi wiejskimi chałupami. Różniły się przede wszystkim architekturą, układem oraz technicznym wykonaniem.
Dawne Bojary niebezpiecznie kurczą się z każdym rokiem. Część obiektów objęto ochroną konserwatorską, niektóre przywracane są z pomocą mieszkańców i instytucji do życia. Inne zniknęły jednak bezpowrotnie, zburzone, spalone lub kompletnie przebudowane, a kolejne jakby czekają na wyginięcie. Niemniej, pozostałości Bojar stanowią wspaniałą wycieczkę w przeszłość do historii miasta.
Listen on Spreaker.
