Spis treści
Potentat Manchesteru Północy
Chaim Nowik pod koniec XIX wieku był jednym z największych białostockich fabrykantów. W mieście, które było wtedy zwane Manchesterem Północy i fabrykami stało. Nowik zaczynał w połowie XIX wieku od skromnej produkcji z kilkunastoma robotnikami, by po 30 latach dorobić się jednej z największych firm w ówczesnym Białymstoku, już z kilkuset pracownikami na pokładzie.
Zakłady Nowika. Jedna z największych firm XX-wiecznego Białegostoku
Zespół fabryk włókienniczych "Nowik i Synowie" powstał w latach 90. XIX wieku. Wtedy przedsiębiorca powiększył teren swojej fabryki o okoliczne grunty. Zakłady powstawały w kilku etapach. Jako pierwsze utworzono halę produkcyjną oraz wieżę ciśnień. Tam budowę ukończono w 1904 roku.
W tamtych czasach Białystok słynął z przemysłu włókienniczego. Zakłady Nowika skupiały się natomiast na produkcji sukna i kapeluszy. Tuż przed wybuchem I wojny światowej produkowano tam rocznie m.in. 12 milionów tkanin. Po zakończeniu wojny, fabryka Nowika zaczęła tylko umacniać swoją pozycję. Do 1939 roku na okolicznym terenie zbudowano także tkalnię, wykańczalnię, suszarnię, kotłownię i magazyn.
Wraz z rozpoczęciem II wojny światowej fabrykę upaństwowiono. W 1944 wojska niemieckie spaliły kilka budynków, ale te po wojnie odremontowano i ponownie rozbudowano. Kompleks wszedł w skład Białostockich Zakładów Przemysłu Wełnianego. Przez dekady XX wieku fabryka działała tam również jako prywatny biznes. Ostatecznie opuszczona na przełomie tysiąclecia, niszczała przez kilka lat. Następnie na początku XXI wieku część budynków zburzono pod budowę centrum handlowego. W ich miejscu powstała Galeria Atrium Biała.
Białostocki pierwowzór łódzkich zakładów przemysłowych
Do dziś przy ulicy Augustowskiej zachował się budynek tkalni, w którym obecnie rezyduje przedsiębiorstwo energetyczne Enea Ciepło. Kilkaset metrów dalej podziwiać można urokliwą wieżę ciśnień. Te budowle najlepiej zachowały swój dawny, zabytkowy charakter z charakterystyczną ceglaną fasadą.
Nieopodal nadal stoi także dawny budynek produkcji kapeluszy, który od czasów powojennych służy jako szkoła.
Zakłady Nowika w czasach świetności porównywano do łódzkiej zabudowy przemysłowej, a z Chaima uczyniły prawdziwego białostockiego potentata. Niektórzy twierdzili jednak, że nad rodziną ciążyło fatum, ponieważ czterech synów Chaima umarło w krótkim czasie po zakończeniu I wojny światowej. Niemniej, nie przeszkodziło to Nowikowi stać się jednym z legendarnych fabrykantów Białegostoku. Resztki dawnego blasku jego potężnego kompleksu możemy z kolei podziwiać do dzisiaj, nieco ukryte na uboczu osiedla Mickiewicza.
