Dawniej najnowocześniejsza twierdza świata. Dzisiaj to zabytkowa perełka Podlasia

Spis treści

1. Twierdza Osowiec. Forteca "nie do zdobycia" w sercu Parku Narodowego
2. Najnowocześniejsza twierdza świata. Inżynieryjny majstersztyk XIX wieku
3. "Polskie Verdun". Od legendy I wojny światowej do piosenek
4. Twierdza Osowiec dziś. Zabytek i atrakcja turystyczna Podlasia
5. Jak zwiedzać Twierdzę Osowiec?

Twierdza Osowiec. Forteca "nie do zdobycia" w sercu Parku Narodowego

Twierdza Osowiec leży na obszarze Biebrzańskiego Parku Narodowego. W samym sercu biebrzańskich bagien. Obiekt powstał w XIX wieku, jeszcze za czasów panowania na tych terenach Imperium Rosyjskiego. Była to odpowiedź na rosnące zagrożenie ze strony Prus i Niemiec. Jej budowę rozpoczęto w 1882 roku, a zakończono w 1887 roku. Przez następne dekady była sukcesywnie modernizowana.

Twierdza nigdy nie została zdobyta. Jej naturalne otoczenie, czyli niedostępne bagna i rozlewiska rzeki Biebrzy, stało się jej najważniejszym sojusznikiem w obronie. Fortyfikacje w Osowcu były tak zaawansowane technicznie i strategicznie, że przez lata nazywano je "twierdzą nie do zdobycia". Niemcy, mimo wielokrotnych prób podczas I wojny światowej, nigdy nie zdołali jej pokonać.

Najnowocześniejsza twierdza świata. Inżynieryjny majstersztyk XIX wieku

Twierdza Osowiec składała się z czterech głównych fortów oraz licznych umocnień, tuneli, schronów i korytarzy. Jej system obronny uwzględniał:

• mury o grubości nawet 2 metrów,
• wały ziemne,
• betonowe kazamaty,
• stanowiska artyleryjskie i zasieki,
• rozbudowaną sieć podziemnych korytarzy.

W tamtym czasie była to konstrukcja na skalę światową. Zbudowana według najnowszej wiedzy wojskowej i technologicznej. Przewidziano w niej nawet miejsca do prowadzenia wojny pozycyjnej i gazowej.

"Polskie Verdun". Od legendy I wojny światowej do piosenek

W 1915 roku twierdza przeszła do legendy, kiedy podczas tzw. szturmu gazowego Niemcy użyli broni chemicznej (chloru). Mimo ogromnych strat, obrońcy nie tylko przetrwali atak, ale ruszyli do kontrnatarcia, co przeszło do historii jako "atak trupów". Według opowieści, rosyjscy żołnierze, poparzeni i krwawiący z płuc, poderwali się do walki i odparli wroga.

To wydarzenie zapisało się złotymi zgłoskami w dziejach obrony twierdzy i do dziś budzi respekt wśród historyków wojskowości. Jest także obiektem licznych utworów, między innymi zespołu Sabaton.

Twierdza Osowiec dziś. Zabytek i atrakcja turystyczna Podlasia

Po I wojnie światowej Twierdza Osowiec częściowo utraciła swoje militarne znaczenie. W II wojnie światowej był okupowany przez Niemców, później ponownie zajęty przez Armię Czerwoną. Po wojnie część fortyfikacji nadal znajdowała się na terenie aktywnego garnizonu wojskowego, ale znaczna część była sukcesywnie udostępniana do zwiedzania dla turystów.

Zabytkowa część twierdzy podlega opiece Osowieckiego Towarzystwa Fortyfikacyjnego, który przez lata organizował zwiedzanie z przewodnikiem, wydarzenia historyczne i rekonstrukcje bitew. Odwiedzający mogli zobaczyć m.in. Fort I, kazamaty, stanowiska artyleryjskie i podziemne korytarze.

To, co wyróżnia Twierdzę Osowiec na tle innych zabytków, to jej niezwykłe położenie na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego. Oprócz militarnej historii, odwiedzający mogą podziwiać unikalną dziką przyrodę, torfowiska, ptaki wodne i charakterystyczne biebrzańskie krajobrazy. Spacer po ruinach twierdzy to połączenie wyprawy historycznej z lekcją ekologii i kontaktu z naturą. Dla wielu turystów to jedno z najpiękniejszych miejsc na mapie Polski wschodniej.

Jak zwiedzać Twierdzę Osowiec?

Twierdza Osowiec znajduje się w pobliżu miejscowości Goniądz. Zwiedzanie odbywa się wyłącznie z przewodnikiem, ze względu na położenie części obiektu na terenie czynnym wojskowo. Warto wcześniej zarezerwować termin, szczególnie w sezonie letnim.

Od września 2023, ze względów bezpieczeństwa, nieodwracalnie zamknięte dla ruchu turystycznego zostały niestety Muzeum Twierdzy Osowiec oraz I Fort Centralny.