Każdy Polak zna ten białostocki zabytek! Jak dobrze znasz historię Wersalu Podlasia?

Pałac Branickich to dziś niewątpliwie najbardziej rozpoznawalny symbol Białegostoku. To także najsłynniejszy zabytek w mieście, który wraz ze swoim otoczeniem w postaci ogrodu i parku, tworzy jedną z najpopularniejszych atrakcji województwa podlaskiego i jego stolicy.

Dziś zabytkowy obiekt jest chętnie odwiedzany zarówno przez turystów, jak i okolicznych mieszkańców. Swoją siedzibę ma tam także prestiżowa białostocka uczelnia. Początki pałacu sięgają jeszcze czasów renesansu. Choć zabytek ten zna niemal każdy, to jednak nie wszyscy znają jego historię. Jest ona zawiła i burzliwa, podobnie jak przeszłość całego miasta.

Historia Pałacu Branickich w Białymstoku. Od XVI-wiecznego dworu po perłę baroku

W miejscu, gdzie dziś w Białymstoku stoi Pałac Branickich, jeszcze w XVI wieku znajdował się obronny dwór Wiesiołowskich. Pod koniec XVII wieku z inicjatywy Stefana Mikołaja Branickiego dwór został przebudowany zgodnie z projektem Tylmana z Gameren.

Dobra białostockie w XVIII wieku odziedziczył natomiast hetman wielki koronny Jan Klemens Branicki. W 1728 roku rozpoczął on przebudowę pałacu i całego założenia parkowego, która trwałą niemal do końca jego życia. Za przebudowę pałacu odpowiedzialni byli liczni polscy i zagraniczni architekci oraz budowniczy. Pałacowi nadano formę późnobarokowej rezydencji typu francuskiego. Dobudowano piętro nad korpusem głównym, rozbudowano skrzydła boczne i oficyny. Wnętrza pałacowe zyskały nowy wystrój. Ozdabiały je rzeźby, malowidła czy sztukaterie sławnych i znamienitych ówczesnych artystów. W latach 1755-1759 zbudowano nową klatkę schodową pałacu, a następnie ozdobiono ją rzeźbami.

Białostocki Feniks. Jak Pałac Branickich powstał z popiołów?

Hetman Branicki zmarł w 1771 roku, nie pozostawiając po sobie dzieci. Po śmierci jego żony Izabeli w 1808 roku, pałac przeszedł na własność cara Aleksandra I. Białystok znajdował się wtedy bowiem pod rosyjskim zaborem.

W jednym ze skrzydeł pałacu w 1821 r. urządzono cerkiew garnizonową. W 1838 r. budynek przeznaczono z kolei na Instytut dla Panien Szlacheckich. Wnętrza przystosowano tym samym do celów szkolnych. Następnie w 1846 r. w lewym skrzydle pałacu umiejscowiono szpital i pokoje dla wychowawczyń.

W końcówce XIX wieku przebudowano I piętro głównego korpusu pałacu. Zniszczono tym samym rokokowy wystrój pomieszczeń. Instytut funkcjonował do 1915 r. Został wówczas ewakuowany ze względu na działania wojenne. Do 1918 roku pałac zajmowali Niemcy, którzy urządzili tam szpital. Po zakończeniu I wś, w okresie międzywojennym pałac stał się siedzibą władz wojewódzkich, starostwa i sądu.

Budynek podobnie jak spora część miasta stał się ofiarą hitlerowców i bolszewików. Podczas II wojny światowej pałac został zdewastowany i spalony. Po wojnie rozpoczęły się prace przy odbudowie pałacu i jego otoczenia. Dotyczyły także bramy wjazdowej, pawilonów oraz parkanu. Przewodził im Stanisław Bukowski, architekt odpowiedzialny za powojenną obudowę Białegostoku. Prace przy rekonstrukcji pałacu trwały do 1962 roku. Podczas nich przywrócono mu szatę z okresu największej świetności, czyli połowy XVIII wieku.

Przywrócić dawny blask. Jak Pałac Branickich stał się perłą Podlasia?

Pałac Branickich od 1950 roku jest siedzibą Akademii Medycznej, dzisiaj zwanej Uniwersytetem Medycznym w Białymstoku. W jednym ze skrzydeł obiektu mieści się także chociażby Muzeum Historii Medycyny i Farmacji.

Pałac otacza zespół pałacowo-parkowy. Jest usytuowany na dwóch poziomach. W górnej części znajduje się pałac wraz z ogrodem francuskim. Barokowe ogrody Branickich zrekonstruowano już w XXI wieku, tak by przywrócić je do stanu z XVIII wieku. Na dolnym parterze mieści się z kolei park w stylu angielskim. Wokół całego kompleksu znajduje się natomiast również zabytkowy Park Planty.

Można powiedzieć, że przywracanie pełni blasku dawnej rezydencji Branickich trwa do dziś. Dotyczy to głównie otoczenia pałacu. W ciągu ostatnich kilkudziesięcioleci odbudowano tam między innymi pawilony. Bramie pałacowej przywrócono herb Branickich Gryf. Nadal trwa remont ogrodzenia otaczającego cały kompleks. W pałacu prowadzone są także prace konserwatorskie.

Pałac Branickich znajduje się w rejestrze zabytków. Jest to podyktowane jego "wyjątkową wartością dla architektury i sztuki polskiej". Pałac wraz z otoczeniem wzorowany na siedzibach królów i możnowładców XVII-wiecznej Francji, zyskał przydomek "Wersalu Podlasia" czy też "Wersalu Północy" i "Polskiego Wersalu". Dzisiaj stanowi nie tylko symbol Białegostoku, ale również perłę regionu, znaną na całą Polskę.