Blisko 700 lat historii - od niewielkiego dworu do turystycznej perełki
Historia Białowieży, jak wielu innych miejscowości w województwie podlaskim, sięga czasów o wiele starszych niż większości się wydaje. To nietypowe położenie województwa podlaskiego oraz burzliwa historia naszego regionu spowodowała, że historia wielu z nich jest stara i niezwykle burzliwa.
Tak samo jest właśnie z Białowieżą. Powstanie pierwszej znanej osady w Puszczy Białowieskiej sięga przełomu XIV i XV wieku. Znajdowała się ona w uroczysku którą obecnie nazywamy Starą Białowieżą. Tutaj mieścił się dwór myśliwski wielkiego księcia litewskiego Witolda i jego stryjecznego brata.
Pod koniec XVI w. królewski dwór przeniesiono na nowe miejsce (teren obecnej Polany Białowieskiej). Przypuszcza się, że nastąpiło to około 1594 r. Z miejscowych przekazów wynika natomiast, że wzniesiono go 2 km dalej na wschód pomiędzy dzisiejszą rzeczką Złotą a kościołem rzymskokatolickim tj. w dzielnicy Białowieży nazywanej Szpakowicze.
W latach 1765 – 1780 Białowieżą władał podskarbi nadworny litewski Antoni Tyzenhauz. Podzielił puszczę na 13 straży i stworzył oddzielny administracyjny zarząd. Lokalny nadzór nad Puszczą powierzył tzw. białowieskiemu leśniczemu, któremu do pensji wynoszącej około 1000 guldenów, dodał wieś Białowieżę liczącą w 1775 r. 20 dymów (domów mieszkalnych).
Największy rozwój Białowieża przeżywa pod koniec XIX wieku. W 1897 roku doprowadzono z Hajnówki do Białowieży kolej po której 27 sierpnia tegoż roku przejechał pierwszy pociąg, wiozący cara Mikołaja II z rodzina i ich gośćmi. Wcześniej wybudowano pałac myśliwski wraz z budynkami sąsiednimi, parku w stylu angielskim, żelazną tamę oraz drugi park.
Białowieża to słynna wieś na całą Polskę! Odwiedzają ją tłumy
Ruch turystyczny w rejonie Białowieży zaczął rozwijać się w okresie międzywojennym i trwa do dziś. W 1939 liczbę turystów szacowano na ponad 45 tys. osób, miejscowość zawdzięcza swoją popularność Puszczy Białowieskiej i Białowieskiemu Parkowi Narodowemu, który wraz z częścią Puszczy Białowieskiej na terytorium Białorusi, został wpisany w 1979 na listę światowego dziedzictwa UNESCO. To dodatkowy walor Białowieży, popularyzujący ją na cały kraj.
To co jednak jest najbardziej wyjątkowe we wsi, to jej najstarszy zabytek. Chodzi o obelisk w Białowieży, czyli pomnik w formie obelisku upamiętniający jedno z największych polowań królewskich w Puszczy Białowieskiej, które odbyło się 27 września 1752. Upamiętnia on polowanie w którym uczestniczył elektor Saksonii, król Polski i wielki książę litewski August III Sas wraz z rodziną i dworem. Obelisk to jeden z najstarszych zabytków w województwie podlaskim.
Co warto zobaczyć w Białowieży i okolicy? Zabytki i przyroda
Choć Białowieża to wieś, to oferuje odwiedzającym tak dużo zabytków, że niektóre miasta w województwie podlaskim mogą się schować. Główne punkty na mapie Białowieży i okolic to:
- Rezerwat Pokazowy Żubrów,
- Białowieski Park Narodowy,
- Muzeum Przyrodniczo-Leśne BPN,
- Szlak Dębów Królewskich i Książęcych,
- Carska Droga i Carska Stacja Białowieża Towarowa,
- Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy,
- Obelisk na grobli pałacowej na cześć króla Polski i elektora saskiego – najstarszy zabytek Białowieży,
- Park Pałacowy z XIX wieku zaprojektowany przez Waleriana Kronenberga,
- Stacja kolejowa Białowieża Towarowa wybudowana w 1903 roku.
Źródło: gmina.bialowieza.pl